Podstawowe zagadnienia dotyczące środków smarnych — wprowadzenie do płynów/olejów przekładniowych (6/9)

Wcześniej w naszej serii na temat smarów omówiliśmy już pojęcie olejów bazowych i dodatków.

Zazwyczaj mówi się o nich w kontekście oleju silnikowego – niezbędnego do sprawnej i wydajnej pracy silnika. Olej silnikowy jest smarem, z którym najczęściej ma się do czynienia.

Dzisiaj przedstawimy młodszego brata oleju silnikowego. To kolejny środek smarny, może trochę mniej znany, ale niezbędny do pracy każdego pojazdu mechanicznego.

Płyn przekładniowy, zwany również olejem przekładniowym, zapewnia płynne działanie i dłuższą żywotność przekładni, skrzynek biegów oraz mechanizmów różnicowych w samochodach osobowych, ciężarówkach oraz innych pojazdach.

Podobnie jak oleje silnikowe składa się z oleju bazowego (mineralnego, syntetycznego lub półsyntetycznego) i dodatków.

Dwa rodzaje płynów przekładniowych

Istnieją dwa typy skrzyń biegów: manualne i automatyczne. Nic dziwnego, że do każdego typu potrzebny jest inny rodzaj płynu przekładniowego:

• Środki smarne do przekładni automatycznych znane są jako płyny ATF.
• W przypadku manualnych skrzyń biegów noszą one nazwę płynów MTF.

(Dygresja: oczywiście podział nie jest tak prosty i nie ogranicza się tylko do płynów ATF i MTF. Istnieją setki innych płynów przekładniowych. Ale to temat na osobny artykuł. Aby znaleźć płyn przekładniowy pasujący idealnie do Twojego samochodu, wypróbuj nasze narzędzie doboru produktu online)

Płyny MTF: warto wiedzieć

Płyny MTF mają dużą lepkość, a więc można powiedzieć, że są „gęstsze”. Dlaczego? Manualne skrzynie biegów nie są wyposażone w pompy rozprowadzające olej po całym układzie. W przypadku rzadszych płynów o niższej lepkość tylko najniższa część układu byłaby zanurzona w oleju. A to z kolei prowadziłoby do nieefektywnego działania.

Natomiast płyn MTF o wysokiej lepkości „oblepia” cały układ, zapewniając optymalną pracę.

A dodatki? Płyny MTF zazwyczaj zawierają dodatki przeciwzatarciowe, co pozwala im radzić sobie w trudnych warunkach w manualnych skrzyniach biegów. Dodatki te, znane jako dodatki EP, zawierają związki, które reagują z metalami kolorowymi takimi jak miedź czy mosiądz. Dlatego też płyny MTF do układów zawierających tego typu metale powinny być dobierane ostrożnie.

Płyny MTF zawierają również dodatki przeciwzużyciowe, które wspomagają przesuwanie się stożkowych hipoidalnych kół zębatych.

Płyny ATF: warto wiedzieć

Płyny ATF zapewniają smarowanie przekładni automatycznych. Różne płyny ATF przeznaczone są do różnych przekładni takich jak:

• przekładnia dwusprzęgłowa (DSG)
• przekładnia bezstopniowa (CVT)
• oraz 6-, 7-, 8-, 9- a nawet 10-biegowe automatyczne skrzynie biegów MB.

Dzięki dodatkom mogą również spełniać inne funkcje oprócz smarowania. Wystarczy pomyśleć o:

• utrzymywaniu niskiej temperatury przekładni
• czyszczeniu metalowych powierzchni i zabezpieczaniu ich przed zużyciem
• kondycjonowaniu uszczelnień (łączących dwie powierzchnie)
• zwiększaniu zakresu prędkości obrotowej i temperatury.
• W przeciwieństwie do olejów silnikowych, płyny ATF są barwione (na czerwono lub zielono), co pozwala odróżnić je od innych płynów stosowanych w pojazdach.

Jak rozumieć klasyfikację API płynów przekładniowych

Amerykański Instytut Naftowy (API, American Petroleum Institute), który ustala normy dla środków smarnych, prowadzi klasyfikację olejów przekładniowych za pomocą ocen GL. Mogą być one w zakresie od GL-1 do GL-5. Im wyższy numer, tym wyższy nacisk płyn jest w stanie wytrzymać, chroniąc elementy skrzyń biegów przed kontaktem metal-metal.

Większość nowoczesnych skrzyń biegów wymaga osobnych mechanizmów różnicowych, w których występuje większy nacisk pomiędzy metalowymi częściami. Tego typu skrzynie wymagają płynów klasy GL-5.

Oprócz klasyfikacji GL stowarzyszenie SAE (Society of Automotive Engineers) ustala normy lepkości dla płynów przekładniowych. Płyn może być na przykład opisany wartością lepkości 75W90. Należy jednak pamiętać, że lepkość olejów silnikowych i lepkość płynów przekładniowych nie są opisywane w ten sam sposób. Jeżeli porównamy lepkość bezwzględną, wartość 75W90 odpowiadałaby wartości 10W40 dla olejów silnikowych. Dlatego często błędnie się uważa, że płyn przekładniowy jest gęstszy (ma wyższą lepkość) niż w rzeczywistości.

Jeszcze inną klasyfikacją API olejów przekładniowych jest MT-1. Płyny tej klasy używane są w niezsynchronizowanych skrzyniach biegów stosowanych w autobusach i ciężkich ciężarówkach. Zapewniają ochronę przed zmianami temperatury, zużyciem elementów oraz uszczelnienia olejowego.

Jakiego płynu przekładniowego potrzebujesz?

Można odwołać się do instrukcji obsługi pojazdu albo z łatwością znaleźć odpowiedni olej przekładniowy do danego pojazdu na naszej stronie, wpisując model i markę samochodu.